میرزا کوچک سردار جنبش جنگل

فارس: میرزا یونس فرزند میرزا بزرگ که بعدها مشهور به میرزاکوچک خان جنگلی شد، اهل رشت بود و در سال 1298 هجری قمری در محله استادسرای این شهر و در خانواده‌ای متوسط چشم به جهان گشود و تحصیلات مقدماتی را در رشت مدرسه علمیه حاج حسن (صالح آباد) گذراند.

میرزا کوچک پس از مدتی در جرگه طلاب وارد مدرسه جامع شد که از لحاظ تعلیمات دینی در سطحی بالاتر قرار داشت و در خلال تحصیل مقدمات فقه و اصول در مخالفت با ناروایی‌ها بی‌پروا بود به همین سبب احترام دیگر طلاب را به خود جلب کرد.

میزرا کوچک در قیام آزادیخواهان رشت علیه پیمان‌شکنی محمد علی شاه (1326 هجری قمری) در صف مشروطه‌ طلبان جای گرفت و با آنها در تحصن کنسولگری عثمانی شرکت کرد و در واقعه تعرض مسلحانه مشروطه‌خواهان رشت علیه قوای مستبدان (16 محرم 1327 هـ ق) جزو همکاران مؤثر بود و انجمنی به نام وفا را تشکیل داد و اداره می‌کرد.

میرزا کوچک خان در سال 1340 هجری قمری پس از ایجاد روابط دوستانه بین دولت‌های ایران و شوروی و شناسایی حکومت شوروی از جانب دولت وقت ایران عوامل انقلاب سرخ و همدستان ایرانی آن مانند احسان‌الله خان و دیگران مناطق اشغالی خود را تخلیه و در حمایت شورویان به قفقاز عقب کشیدند و زمینه مذاکره بین دولت و کوچک‌خان فراهم شد که در خلال آن بر اثر بروز حوادثی که از اختیار هر دو طرف خارج بود سوء‌تفاهم و در نتیجه آن برخوردهایی صورت گرفت و میرزا کوچک خان که در این اوقات آمیرزا و جنگلی و سردار جنگل خوانده می‌شد در ارتفاعات مجاور گیلان (گیلوان) شب هنگام دچار بوران‌زدگی برف و کولاک شد که پیکرش را در زیر انبوهی برف یافتند.

با شهادت میرزا در روز دوشنبه 11 آذر 1300 هجری خورشیدی (سوم ربیع الثانی 1340 قمری) نهضت جنگل به نقطه پایان خود رسید و جسد کوچک خان در گیلوان با مراقبت احترام‌آمیز آقا سید نصرالله گیلوانی به خاک سپرده شد و در گیلوان جسد کوچک خان به دست افراد سالار شجاع برادر سردار مقتدر طالشی افتاد و یکی از آنها سر وی را جدا کرد که به نشانه پایان روزگار او، به تهران منتقل و به سردار سپه ارائه شد.

سر میرزا در گورستان حسن‌آباد تهران در نقطه نامعلومی دفن شد که بعدها از جانب یاران جنگلی محل دفن شناسایی شد و چند سال پس از این واقعه که گورستان حسن‌آباد شبانه‌ زیر و رو می‌شد تا مؤسسات آتش‌نشانی در آنجا مستقر شود، سر کوچک خان توسط آزادیخواهان که در لباس کارگران شب درآمده بودند ربوده شد و با کمک میرزاخان سیگاری به رشت انتقال یافت و در اختیار کربلایی کاس آقا (حسام) معروف به خیاط که از وفاداران به آزادی بود قرار گرفت که در جلسه‌ای شبانه مورد شناسایی و تأیید یاران جنگلی حاضر قرار گرفت و سپس در ایوان مرقد سلیمان‌داراب به امانت سپرده شد.

در سال 1321 خورشیدی جسد میرزا کوچک خان طبق وصیتی که کرده بود پس از تحصیل فتوا از مجتهدان زمان از گیلوان به رشت انتقال یافت و در زیر تپه‌ای مقابل بقعه سلیمان‌داراب به خاک سپرده شد که بعدها بر آن بارگاهی ساختند و امروز زیارتگاه مبارزان و عاشقان میرزا کوچک تبدیل شده است.

کنگره ملی میرزا کوچک خان با هدف معرفی و شناساندن هرچه بیشتر و بهتر ابعاد مختلف شخصیتی و رفتاری میرزا کوچک خان جنگلی و گردآوری اسناد تاریخی درباره قیام جنگل قرار است 11 آذر امسال برای نخستین بار در گیلان برگزار شود.

*میرزا پرورش یافته مکتب اسلام بود

مسئول کمیته فرهنگی و هنری کنگره ملی میرزا کوچک جنگلی با بیان اینکه در تاریخ اسلام بسیاری با الگو قراردادن حماسه حسینی، قیام کردند، اظهار کرد: هدف از این قیام‌ها احیای دین و مبارزه با ظلم و جور و استبداد بود.

حمید حاذق‌نیکرو با اشاره به مبارزه با استبداد در قرن بیستم، تصریح کرد: میرزا کوچک جنگلی با نیت الهی و الگو قرار دادن مکتب امام حسین(ع) برای مبارزه با جور، ستم، استبداد و استعمار قیام کرد.

‌وی با اشاره به اینکه میرزا پرورش یافته مکتب اسلام بود، بیان کرد: میرزا بن‌مایه دینی داشت و در روزگاری که به نوعی چپ و راست به کشور حمله و هجوم آورده بودند، قیامی را پایه‌ریزی کرد که هفت سال در مقابله با استبداد داخلی و استعمار خارجی ایستاد.

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان درباره روحانی بودن میرزا، گفت: برای میرزا روس و انگلیس تفاوتی نداشت و دست‌نوشته‌های میرزا نشان می‌دهد که وی فردی انقلابی بوده و با مشخصه‌های انقلاب اسلامی قیام کرده است.

به گفته وی، زمانی که شخصیت میرزا را مطالعه می‌کنیم مانند شخصیت بسیجی است که در انقلاب اسلامی زندگی می‌کند.

*مردم گیلان یاریگر میرزا در تاسیس نخستین حکومت جمهوری بودند

نیکرو با اشاره به دشمنان مقابل قیام میرزا، اذعان داشت: میرزا فرد مستعد دینی با باورهای اسلامی، مبارزه بی‌امانی را علیه شرق و غرب زمان خود آغاز کرد.

وی ادامه داد: میرزا کوچک خان جنگلی نخستین حکومت جمهوری را تاسیس کرد و مردم گیلان او را در این راه یاری کردند.

این مسئول با بیان اینکه بیش از 2 هزار عنوان مقاله و 100 جلد کتاب در داخل و خارج کشور درباره میرزا کوچک جنگلی منتشر شده است، افزود: در کنار آثار تولیدی، عده‌ای نیز با ناآگاهی و یا با هدف مصادره شخصیت میرزا به شبه‌افکنی پرداخته‌اند.

*کنگره ملی میرزا کوچک پاسخگوی شبهات است

مسئول کمیته فرهنگی و هنری کنگره ملی میرزا کوچک جنگلی با بیان اینکه میرزا کوچک جنگلی از هشت کشور دنیا همرزم داشت، خاطرنشان کرد: کنگره میرزا به جهان اسلام الگوشناسی می‌کند.

وی ابراز کرد: برخلاف غرب که از نداشتن الگو رنج برده و به قهرمان‌آفرینی مجازی از طریق سوپرمن‌ها، بت‌من‌ها و … می‌پردازد، کنگره میرزا به شبهات پاسخ داده و الگو شناسی می‌کند تا همه شخصیت بارز میرزا را بشناسند.

حاذق‌نیکرو با اشاره به بزرگان و قهرمانان دینی کشور، تصریح کرد: قهرمانان زیادی هستند که جان خود را در راه احیای دین تقدیم کردند و میرزا کوچک جنگلی شهید بزرگ ایران اسلامی و اسلام ناب محمدی(ص) است.

وی با تاکید بر معرفی هنرمندانه میرزا به مردم و به ویژه نسل جوان، خاطرنشان کرد: میرزا قهرمان ملی و دینی است.

این مسئول اضافه کرد: میرزا الگوی مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی بوده که باید به شیوه‌های نوین و از طریق نرم‌افزارها، فیلم‌های سینمایی، بازی‌های رایانه‌ای، برنامه‌های گرافیکی و … معرفی شود.

حاذق‌نیکرو با تصریح بر اینکه برگزاری نخستین کنگره ملی میرزا، نیازمند همدلی و وفاق ملی و استانی است، ابراز کرد: باید تمام دستگاها در کنگره ملی میرزا حضور فعال داشته باشند.

*ضرورت انتشار دایرة‌المعارف نهضت جنگل

رئیس بسیج اساتید گیلان نیز با بیان اینکه میرزا یک تئوریسین اسلامی بود، اظهار کرد: میرزا می‌توانست مجتهدی واجد الشرایط شود اما حوادث و مسائل روز کشور او را بر آن داشت تا افکار خود را تغییر داده و به یک مبارز تبدیل شود.

حسن حبیبی با اشاره به نهضت جنگل و عدم شناساندن کامل آن به مردم، گفت: نهضت جنگل با قیام میرزا کوچک خان جنگلی یکی از محدود قیام‌های ضد استبدای و ضد استعماری تاریخ معاصر ایران بوده که کمتر به آن پرداخته و شناخته شده است.

وی با تصریح بر اینکه تحقیق و پژوهش در حوزه قیام جنگل باید جامع باشد، ابراز کرد: با توجه به اوضاع اقتصادی و سیاسی ایران و گیلان در آن دوره می‌توانیم شناخت بیشتری از قیام و نهضت میرزا کوچک خان داشته باشیم.

مسئول سازمان بسیج اساتید گیلان، ادامه داد: این قیام با هدف مقدس برانداختن استبداد داخلی و استعمار خارجی آغاز شد و با هدف ایجاد و استمرار جمهوری ادامه یافت تا میرزا کوچک جنگلی به شهادت رسید.

وی با اشاره به هفت سال قیام جنگل، ابراز کرد: بررسی نقاط ضعف و قدرت قیام جنگل می‌تواند ما را با حقایقی آشنا سازد که تاکنون کمتر به آن توجه شده است.

حبیبی خاطرنشان کرد: برای اینکه بتوانیم به عمق و عظمت قیام جنگل پی ببریم باید اوضاع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران و همراه آن منطقه گیلان را در سال‌های پیش از قیام بشناسیم تا پیش زمینه‌ها و عواملی که موجب به وجود آمدن و تسهیل قیام شد را بدانیم.

وی با تاکید بر لزوم راه‌اندازی بنیاد میرزا کوچک جنگلی گفت: باید با ایجاد این بنیاد ملی و استفاده از ظرفیت نخبگان دایرة‌المعارف نهضت جنگل منتشر شود.

استاد دانشگاه‌های گیلان، مهم‌ترینت ویژگی‌های میرزا کوچک را روحانیت، تکیه بر اسلام، استکبار ستیزی، مبارزه با استعمار و استبداد و دفاع از مظلوم دانست و با اشاره به تلاش‌های میرزا کوچک جنگلی در نهضت جنگل خاطرنشان کرد: میرزا کوچک جنگلی با قیام جنگل می‌خواست آزادگی و غیرت را همواره استوار و در سرزمین ایران بگستراند.

وی با بیان اینکه شهدا و به ویژه شهدای روحانی مظهر اقتدار ایران هستند، اذعان کرد: در تمام جهان الگوهای کاملی از ایثار، مقاومت، ارزش‌های انسانی و اخلاقی مانند شهدا یافت نمی‌شود.

*کنگره میرزا تلاشی برای بصیرت‌افزایی است

حبیبی با اشاره به ضرورت برگزاری کنگره، همایش، نمایشگاه‌های تخصصی و … در حوزه میرزا شناسی، تصریح کرد: کنگره میرزا کوچک جنگلی تلاش برای بصیرت‌افزایی است.

وی ادامه داد: شهید میرزا کوچک جنگلی و 140 شهید روحانی گیلان از افتخارات ایران اسلامی هستند که هر گیلانی به آن می‌بالد.

*قیام جنگل مروج مکتب اسلام بود

معاون اجرایی سپاه قدس گیلان نیز اظهار کرد: طلبگی و وارستگی میرزا در حوزه علمیه و آموختن وی از مکتب حسین(ع) و ائمه اطهار، قیام جنگل را به عنوان قیام مبارز مظلوم ماندگار کرد.

عباس بایرامی با تاکید بر اینکه میرزا آموخته‌های خود در حوزه علمیه را عملیاتی کرد، گفت: میرزا با قیام جنگل، مکتب اسلام را ترویج کرد.

وی با بیان اینکه میرزا در مقابل تجاوز به خاک کشور در حالی که حاکم آن فردی فاسد بود، با هدف استکبارستیزی ایستاد و هرگر از استقلال کشور در برابر بیگانگان کوتاه نیامد، افزود: میرزا می‌توانست به راحتی راه سکوت پیشه کند اما هرگز سکوت نکرد و قیام کرد.

معاون اجرایی سپاه قدس گیلان گفت: میرزا با تربیت نیروهای انقلابی توانست، قیام ماندگاری را در طریق امام حسین(ع) به یادگار بگذارد.

وی با بیان اینکه قیام میرزا برگی زرین در تاریخ کشور است، یادآور شد: میرزا کوچک طلبه مجاهد گیلانی بود که گیلانی‌ها به فرزندی او افتخار می‌کنند.

بایرامی خاطرنشان کرد: قیام میرزا از معدود قیام‌های تاریخ کشور بوده که با اسلامیت آمیخته شد زیرا در برابر متجاوزان برای دفاع از کیان کشور ایستاد و هدف وی برپایی حکومت اسلامی و احیای اسلام بود.

وی با تاکید بر شناخت این شخصیت مبارز به نسل جوان تصریح کرد: باید چهره روحانی نستوه تاریخ کشور را به نسل فعلی و آینده خوب نشان دهیم و کارهای مکتوب، دیداری و شنیداری خوبی به سرانجام رسیده اما در برابر عظمت قیام میرزا بسیار کم است.

*کنگره ملی فرصتی برای بازشناسی میرزا کوچک

معاون اجرایی سپاه قدس گیلان با بیان اینکه برگزاری کنگره میرزا ضرورتی انکارناپذیر است، یادآور شد: کنگره ملی فرصت بازشناسی میرزا برای نسل جوان و انتقال آن به نسل‌های آینده است.

وی افزود: برگزاری کنگره با مقدمه، فعالیت علمی و پژوهشی، ترغیب و تشویق جوانان و استمرار آن در سال‌های آتی، کاری بزرگ و درستی است که باید تقویت شود.

بایرامی با انتقاد از عده‌ای که از روی جهل قیام میرزا را قیام توده‌ای و یا شبه سوسیالیستی می‌دانند، خاطرنشان کرد: این تفکر بزرگ‌ترین ظلم به قیام اسلامی میرزا است که باید ریشه‌کن شود.

*میرزا کوچک نماد روحانی آگاه و بیدار جامعه است

عضو روحانی شورای مرکزی یاران انقلاب اسلامی گیلان نیز در تعریف میرزا کوچک اظهار کرد: میرزا در اوج غربت و تنهایی اسلحه در دست گرفت و در راه خدا جهاد کرد و در مقابل متجاوزان ایستاد.

محمد حسن سمیعی با اشاره به ویژگی‌های نهضت جنگل و رهبری آن توسط میرزا، گفت: سیدالشهدا(ع) الگوی میرزا کوچک بود.

وی افزود: میرزا با کمترین تجهیزات و کمترین نیروها و تنها با توکل بر خدا کمر همت بست و در مقابل تزار روسیه، انگلیس و نظام شاهنشاهی جنگید.

این مسئول با تاکید بر اینکه میرزا کوچک جنگلی طلبه و شاگرد مکتب امام صادق(ع) بود، ابراز کرد: قدرت میرزا، مکتب راستین تشیع، اسلام و ایمان به خدا بود و برای خدا و در راه خدا جهاد کرد و حق تعالی نیز پشتیبانش بود.

عضو شورای مرکزی یاران انقلاب اسلامی گیلان تصریح کرد: با گذشت حدود یک قرن از قیام میرزا، هنوز هم راه میرزا ادامه دارد و باید میرزا کوچک جنگلی را به معنای واقعی به مردم و به ویژه نسل جوان معرفی کرد تا بدعت در تاریخ مجوب ضربه زدن به ارزش‌ها نشود.

وی، رمز ماندگاری قیام میرزا را خلوص نیت و ارتباط خالصانه میرزا با خدا دانست و خاطرنشان کرد: گذشت زمان وسیله فراموشی میرزا نبوده و نیست.

سمیعی با اشاره به اینکه میرزا کوچک نماد روحانی بیدار، عالم، آگاه و سلحشور در تاریخ ایران است، یادآور شد: میرزا شخصا تفنگ در دست گرفت و در برابر استعمار روس و انگلیس ایستاد.

وی اذعان کرد: نهضت جنگل با شهادت میرزا خاموش شد اما خاطره فداکاری‌ و جانبازی‌های مجاهدان جنگل به ویژه رهبر نهضت جنگل میرزا کوچک هرگز فراموش نمی‌شود.

*میرزا الگوی جهانی در کنگره ملی

سمیعی با اشاره به برگزاری کنگره ملی میرزا کوچک جنگلی، گفت: برگزاری کنگره میرزا در سطح ملی خدمت به اسلام و معرفی میرزا به عنوان یک الگو به جهان اسلام است.

وی با اظهار تاسف از اینکه میرزا به معنای واقعی معرفی نشده است، افزود: در شناساندن میرزا باید همت بیشتری صورت گیرد.

*میرزا کوچک سردار جنبش جنگل

امام جمعه آستارا نیز با بیان اینکه در برگزاری کنگره ملی میرزا کوچک تمام دستگاه‌های دولتی و مردمی باید مشارکت و همکاری کنند، گفت: کنگره روحانی شهید میرزا کوچک جنگلی به همه مردم تعلق دارد.

کاظم حافظ‌نیا، تکریم یاد و نام شهدای اسلام را نشانه وفاداری به ارزش‌های والای آنها خواند و افزود: باید فرهنگ شهادت را در جامعه جاری و ساری کرد و برگزاری اینگونه برنامه‌ها می‌تواند بسترساز دستیابی به این مهم باشد.

وی با بیان اینکه شخصیت میرزا باید برای نسل امروز به درستی تبیین شود افزود: میرزا کوچک خان سردار جنبش جنگل بود که در تاریخ تشیع گیلان همچون نگینی می‌درخشد و راهش الگویی برای انسان‌های ظلم ستیز و آزادی‌خواه است.

امام جمعه آستارا با اشاره به اینکه برگزاری بزرگداشت این شخصیت برجسته در گیلان امری ضروری و حیاتی است، تصریح کرد: میرزا کوچک خان مردی برآمده از بطن مردم انقلابی گیلان بود که توانست با مجاهدت و ایثار خود در دفاع از اسلام و مظلومان نام و یاد و خود را در این مرز و بوم به یادگار بگذارد.

وی، با تاکید بر اینکه نویسندگان و محققان باید کتاب‌های زیادی در باره انقلاب میرزا کوچک خان تهیه کنند، خاطرنشان کرد: محققان و پژوهشگران برجسته کشور و به ویژه استان سر سبز و قهرمان‌پرور گیلان باید با تحقیق در زندگی این روحانی مبارز آرمان‌های والای شهیدان در راه اسلام را جاودانه کنند.

حافظ‌نیا بازگو کردن شخصیت میرزا کوچک‌خان و قیام مردمی که به رهبری وی انجام شد به نسل جوان را مورد تاکید قرار داد و اذعان کرد: مسئولان امر باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که همایش‌ها و برنامه‌های متنوعی را درباره تشریح و تبیین اهداف انقلاب جنگلی این روحانی بزرگ به صورت مطلوب برگزار شود.

وی اشاره به اینکه میرزاکوچک نماد یک روحانی مبارز، بیدار، آگاه، عالم و سلحشور در تاریخ ایران است، خاطرنشان کرد: میرزا کوچک خان جنگلی افتخاری برای استان سر سبز گیلان است که مردم گیلان با شنیدن نام و یاد این روحانی وارسته همواره احساس غرور می‌کنند.

امام جمعه آستارا عزت کشور را مرهون خون شهدا دانشت و متذکر شد: برگزاری یادواره شهدا، فرهنگ ایثار و شجاعت را به نسل جوان منتقل می‌کند.