قیمت ۷۲ دلاری نفت در بودجه ۹۴ چقدر منطقی است؟

علیرغم آنکه مدیران دولتی قیمت 72 دلاری نفت را در بودجه سال آینده منطقی می‌دانند، اما قیمت نفت در حال حاضر از 60 دلار هم کمتر شده است.

مدیران ارشد دولتی در اثبات دلایل خود  برای تعیین قیمت 72 دلاری در بودجه سال آینده به قیمت حدود 80 دلاری نفت در بودجه سال آینده دیگر کشورهای نفت‌خیز مانند روسیه، ونزوئلا و بعضی کشورهای عربی اشاره می‌کنند.

محمد باقر نوبخت، معاون برنامه ریزی رئیس جمهور و سخنگوی دولت در دفاع از نفت 72 دلاری در بودجه با اشاره به قیمت نفت در بودجه دیگر کشورهای صادرکننده نفت گفته است:« پیش‌بینی 8 مرکز تحقیقاتی در بازار نفت این است که برای سال آینده با توجه به ضابطه‌ها و معیارها قیمت نفت در حد 82 یا 83 دلار خواهد بود.  الان یک میلیون و 800 هزار بشکه نفت مازاد در بازار وجود دارد و نفت شیل نزدیک به 65 تا 70 دلار تمام می‌شود و اگر قیمت از این هم پائین‌تر برود تولید آن متوقف خواهد شد. وقتی قیمت نفت پائین بیاید رشد اقتصادی بالا می‌رود و بالا رفتن رشد اقتصادی باعث افزایش تقاضا در بازار نفت خواهد شد.»

با این وجود نشانه‌ها و علائم بازار نفت پیش‌بینی نفت 72 دلاری را بیش از اندازه خوش‌بینانه نشان می‌دهد. تقریبا همه عوامل پیشران قیمت نفت و در راس آنها عرضه و تقاضا به ضرر افزایش قیمت نفت عمل می‌کنند.

نه تنها عربستان تولید نفت خود را افزایش داده و برای حفظ و توسعه بازار خود به مشتریان تخفیف‌های قابل توجه 3 تا 5 دلاری در قیمت نفت می‌دهد، تولید عراق نیز به مرز 3.7 میلیون بشکه در روز نزدیک می‌شود و احتمال بازگشت تولید نفت لیبی به عددی نزدیک به تولید زمان قذافی جدی‌تر شده است.

پیش‌بینی دبیرخانه اوپک برای تقاضای نفت اوپک در بازار جهانی حدود 29.2 میلیون بشکه در روز است. سطح تولید اوپک در نشست اخیر این سازمان مجددا روی 30 میلیون بشکه در روز تثبیت شد. در عین حال احتمال افزایش تولید اعضای اوپک به بیش از این رقم نیز دور از ذهن نیست. کما اینکه عراق چنین وعده‌ای داده است و در عین حال در صورت توافق ایران و غرب ایران نیز می‌تواند صادرات نفت خود را به دو برابر میزان کنونی برساند.

دیگر نشانه‌ها نیز درباره آینده قیمت نفت چندان امیدوار کننده به نظر نمی‌رسند. از سویی محور عربی اوپک به سرکردگی عربستان دلیل مخالفت با کاهش تولید نفت را مقابله با تولید نفت غیر متعارف گران‌قیمت از منابع شیل در آمریکا اعلام کرده‌اند و اگر این سیاست اعلامی عربستان را جدی فرض کنیم و از انگیزه‌های سیاسی در این خصوص صرف‌نظر کنیم، قیمت نفت باید برای مدتی قابل توجه پایین نگه داشته شود تا تولید نفت شیل آمریکا غیر اقتصادی شده و سرمایه‌گذاری‌ها در این میادین متوقف شود.

محمد علی خطیبی، مدیر سابق امور اوپک وزارت نفت در این باره می‌گوید:« اگر افزایش عرضه اوپک نیست به تقاضای بازار یک اعلام جنگ به تولیدکنندگان غیراوپک به ویژه به منظور خارج کردن نفت شیل از بازار باشد، باید دقت کرد که هزینه تولید نفت شیل را 50 تا 70 دلار تخمین می‌زنند و سؤال این است که آیا اوپک قصد دارد تا کاهش قیمت‌ها زیر 50 دلار به این وضعیت ادامه دهد؟ »

از سوی دیگر اظهار نظر تحلیل‌گران نزدیک به کشورهای نفتی عربی حاشیه خلیج‌فارس نیز در این باره امیدواره کننده نیست. فریدون فشارکی، رئیس موسسه مشاوره بین‌المللی فکت گلوبال انرژی که روابط نزدیکی با مقامات نفتی سعودی دارد، معتقد است:« عربستان سعودی یا باید سیاست حفظ سهم بازارش را حتی به بهای کاهش قیمت‌های نفت پیش می‌گرفت یا اینکه منتظر می‌شد تولید نفتش تا شش‌میلیون‌و500‌هزار بشکه در روز کاهش یابد. عربستان، جدا از تولیدات «نفت شیل»، با عادی‌شدن شرایط ایران، لیبی،‌نیجریه و عراق باید نزدیک سه‌میلیون بشکه از تولید نفتش را کنار بگذارد تا قیمت‌های بالا برقرار بماند. یعنی اینکه تولید فعلی نفت عربستان (9میلیون‌و590هزار بشکه در روز) باید به حدود شش‌میلیون‌و500‌هزار بشکه برسد. این موضوع برای امنیت عربستان استراتژیک است. عربستان نمی‌خواهد تولید نفتش به سطح شش‌میلیون بشکه برسد اما قیمت نفت صددلار باشد. استراتژی سعودی‌ها این است که «باید آن‌قدر مهم باشم که دنیا برای تامین نفتش، به من متکی باشد»»

فارغ از میزان صحت این تحلیل، نزدیکی فشارکی به محافل نفتی عربستان اهمیت گفته‌های وی درباره آینده بازرا نفت و تصمیمات عربستان را دو چندان می‌کند. فشارکی درباره تاثیر قیمت‌های پایین نفت بر روی تولید نفت شیل می‌گوید:« اگر قیمت نفت به 45 تا 55دلار در هر بشکه برسد، ضربه بزرگی به کمر تولید نفت‌های شیل در آمریکا وارد خواهد شد. توجه داشته باشید که برای چنین اتفاقی 9ماه زمان لازم است. یعنی اگر کاهش قیمت نفت از ماه جاری شروع شده باشد 9ماه دیگر تاثیر مهمش بر تولید «شیل اویل»ها پدیدار می‌شود. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود شرایط قیمت‌های پایین نفت تا یکی، دوسال ادامه داشته باشد.»

وی حداقل قیمت نفت در سال آینده میلیادی را بین 45 تا 55 دلار می‌داند و معتقد است قیمت نفت در اغلب روزهای سال 2015 قیمت نفت بین 50 تا 60 دلار نوسان خواهد کرد.

اما تیر خلاص به خوشبینی درباره قیمت نفت را وزیر انرژی امارات زده است. سهیل‌المزروعی گفته است:« سهیل المزروعی افزود کاهش قیمت نفت به 60 دلار و حتی 40 دلار در هر بشکه باعث تغییر دیدگاه اوپک در زمینه میزان تولید خود نخواهد شد.»

بر این اساس با توجه به اینکه بار اصلی کاهش تولید نفت برای کنترل قیمت‌ها بر دوش 4 کشور عربی حاشیه خلیج‌فارس به رهبری عربستان قرار دارد این اظهار نظر وزیر نفت امارات نشانه نسبتا واضحی برای پیش بینی اینده بازار نفت محسوب می‌شود.

با وجود چنین نشانه‌هایی در بازار است که تحلیلگران کشورهای مصرف‌کننده نفت حتی درباره قیمت‌های 20 دلاری نفت صحبت می‌کنند و این احتمال را مطرح می‌کنند که سقف قیمت نفت در سال‌های آینده 50 دلار باشد.

حال با وجود همه این نشانه‌ها باید دید آیا دولت باز هم بر نفت 72 دلاری بودجه 94 تاکید می‌کند و مجلس نیز خوش‌بینی دولت را می‌پذیرد یا نه.