ماجرای «نابغه شدن» افراد معمولی بعد از «ضربه مغزی»

به گزارش خوبان ، غالبا پس از ضربه مغزی و آسیب دیدگی در ناحیه سر به وجود می آید. افراد پس از ابتلا به این سندروم، به مهارت های خارق العاده ای در یک زمینه و یا زمینه های مختلف از جمله هنرهای تجسمی، ریاضیات و موسیقی دست می یابند.

در این گزارش می خواهیم درباره یک سندروم عجیب سخن بگوییم؛ سندرومی که تاکنون دانشمندان و پزشکان در توضیح و تعریف آن با سختی های بسیاری مواجه شده و پاسخ قانع کننده ای برای آن نیافته اند. این سندروم که به آن ساوانت یا سندروم نبوغ اکتسابی (Acquired  savant syndrome) می گویند، غالبا پس از ضربه مغزی و آسیب دیدگی در ناحیه سر به وجود می آید. افراد پس از ابتلا به این سندروم، به مهارت های خارق العاده ای در یک زمینه و یا  زمینه های مختلف از جمله هنرهای تجسمی، ریاضیات و موسیقی دست می یابند.

نمونه های واقعی

پسر ده ساله ای پس از اصابت توپ بیسبال به سرش، دچار شکستگی جمجمه و ضربه مغزی می شود اما این اتفاق بد، سرآغاز تحول مثبت در زندگی او می شودد. پس از ضربه مغزی، این نوجوان به مهارت های ریاضی شگفت انگیزی دست می یابد و می تواند، معادلات پیچیده ریاضی را با سرعت فوق العاده ای انجام دهد. علاوه بر این، او می توانست همه جزئیات زندگی خود را کاملا و بدون هیچ کم و کسری به یاد آورد.

یک پیرزن مبتلا به دمانس ( زوال عقل ) نیز پس از مدتی، ناگهان دارای توانایی بسیار شگفت انگیز در زمینه هنر نقاشی شد.

در سال ۲۰۰۶ میلادی نیز یک شهروند آمریکایی به نام «درک آماتو » نیز پس از اصابت سرش به دیواره های استخر دچار ضربه مغزی شد، او را به سرعت به بیمارستان منتقل کردند. آماتو بخشی از قدرت شنوایی خود را از دست داده بود؛ اما پس از این حادثه توانایی ویژه دیگری در او پدید آمد. او به طور اتفاقی در منزل یکی از دوستانش پشت پیانو نشست و به نواختن حرفه ای پیانو پرداخت. او اینک حرفه ای موسیقی را ادامه می دهد.

فرد دیگری نیز پس از سکته مغزی به یک شاعر و نویسنده با استعداد مبدل شد.

انواع سندروم نبوغ اکتسابی

پژوهشگران این سندروم را به دو بخش تقسیم می کنند؛ سندروم نبوغ اکتسابی مادرزادی ( congenital) و غیر مادرزادی (acquired).

بنا بر این گزارش، تا سال ۱۹۹۶ میلادی، معروف ترین حالت های نبوغ اکتسابی در افرادی که ژنتیکی به بیماری های مغزی و عصبی دچار بودند، دیده شده بود. مبتلایان به بیماری اوتیسم، بیش از افراد دیگر در معرض ابتلا به سندرم نبوغ اکتسابی هستند و در سه تا چهار سالگی نشانه های نبوغ را از خود بروز می دهند.

اسکن مغزی اوتیست ها نشان می دهد، فعالیت بخش هایی از مغز که مسئول احساسات و استفاده از زبان است بسیار کم است و توانایی بازشناسی صورت افراد در اوتیست ها بسیار ضعیف است؛ اما در مقابل در هنگام کار با اشیا و یا شناسایی ساختارها، فعالیت های مغزی آنها افزایش می یابد. البته همه اوتیست ها ساوانت و دارای نبوغ اکتسابی نیستند.
اما نوع دیگر نبوغ اکتسابی که غیر مادرزادی است، شاید در هر فرد و سنی رخ دهد‌. این افراد پس از شکستگی سر و ضربه مغزی به سندروم نبوغ آفرین ساوانت مبتلا می شوند.

دلایل شکل گیری سندروم

تاکنون درباره علل آن پاسخ قاطعی داده نشده و همواره پرسش هایی پیرامون آن وجود دارد؛ اما برخی بر این باورند که هر گونه تحرک، اعم از ژنتیکی یا غیر ژنتیکی به وسیله عوامل یاد شده که باعث افزایش جریان خون و اکسیژن در مغز شود و فعالیت های فیزیکی و عصبی آن را تحت تأثیر قرار دهد، می تواند این سندروم را به وجود آورد و توانایی های مغزی فرد را گسترش دهد.

برخی دیگر نیز چنین امری را در دستگاه عصبی مرکزی انسان جستجو می کنند. از دیگر تئوری ها در این زمینه، می توان به تئوری جبران اشاره کرد؛ به این معنا که از کار افتادن یک بخش و نقص آن باعث افزایش و توسعه بخش های دیگر مغز می شود.

پرسش های بی جواب

آیا سندروم نبوغ اکتسابی (ساوانت) در افراد خاصی با کارکردهای مغزی مشابه اتفاق می افتد؟!

آیا ممکن است دیگران نیز با در معرض قرار گرفتن در مقابل صدمات مشابه به چنین سندرومی مبتلا شوند؟!

آیا روزی انسان ها خواهند توانست ارادی و متعمدانه با انجام تغییرات در مغز و فعال کردن بخش هایی از آن به فرمول نبوغ دست پیدا کنند؟!

ممکن است روزی انسان ها بتوانند شفاف و صریح به این پرسش ها پاسخ دهند، تا بتوانند دریچه ای را به سوی شناخت پیچیدگی های مغز انسان و رموز آن بگشایند!

تابناک